Một trong những loài hoa dại gây “thương nhớ” cho nhiều người đó là hoa ngũ sắc. Nghe tên có lẽ phần nào đã hình dung được vẻ đẹp đa sắc màu của nó.
Bên cạnh đó thông điệp mà nó sở hữu cũng rất ý nghĩa. Không chỉ ở công viên mà trồng ở vườn nhà cũng rất tốt với nhiều công dụng.
Nội dung
Giới thiệu cây hoa ngũ sắc
Không chỉ có một tên gọi mà với mỗi địa phương lại gọi chúng với các cái tên khác nhau. Có nơi gọi là tứ thời, tử quỷ, có vùng lại gọi là trâm ổi, mã anh đơn.
Bắt nguồn từ Trung Mỹ, là cây mọc dại nhưng có vẻ đẹp sặc sỡ nên được trồng làm cảnh.
Dần dần đã xuất hiện khắp nơi, sinh sôi cực mạnh. Có nơi còn phải tốn ngân sách để diệt bớt chúng như ở Nouvelle Calédonie.
Danh pháp khoa học Lantana camara, cùng họ với cỏ roi ngựa. Từng bụi hoa đa màu sắc khiến người ta ấn tượng không quên, muốn đến bên ngắm nhìn.
Rất dễ nhận biết nếu bắt gặp vì có 5 màu đặc trưng. Bên cạnh vẻ đẹp thì tác dụng như dược liệu cũng được Đông y tận dụng thành công.
Đặc điểm nhận biết
Cây có cành non, dài và mềm, là cây bụi thân gỗ, có lớp lông mảnh. Có gai mềm và hơi cong xuống, thường mọc thành bụi lớn.
Thân có chiều cao từ 50cm đến khoảng 2 mét, thẳng đứng hoặc tạo thế đều được. Có một loại nữa là bò dưới đất nhưng dạng thẳng vẫn được trồng nhiều hơn.
Là dày, màu đậm/ nhạt tùy theo, có hình trái xoan, một đầu nhọn. Mặt trên lá có phủ lông mềm, ngắn, mảnh màu trắng, quanh lá viền răng cửa nhỏ.
Bông nở trực tiếp, không có cuống, đa màu sắc (vàng, đỏ, cam, hồng,…). Chúng nở thành bông tròn, nhìn sẽ có nhiều bông nhỏ li ti hợp lại.
Mỗi bông nhỏ lại được tạo từ 4 cánh, lõm ở giữa, nếu quan sát kỹ thấy chúng đổi màu.
Từ vàng nó chuyển dần sang cam rồi đỏ, vì nhiều màu nên mới có tên là ngũ sắc. Thường nở mọi thời điểm trong năm vì thế có thể khỏe sắc mọi lúc.
Hết hoa sẽ có đợt quả hình cầu xuất hiện màu xanh mềm. Mùi thơm giống như mùi ổi chín, khi chín chuyển thành màu đen tuyền.
Trong có hạt cứng, hình dáng xù xì, lốm đốm mọc quanh cây. Quả sẽ xuất hiện vào đầu hè cho đến tận cuối thu (trong 6 tháng).
Công dụng hữu ích
Trước hết công dụng ai cũng biết là làm đẹp cảnh quan công viên, vườn nhà. Làm hàng rào tuyệt đẹp hoặc trồng thành hàng ở lối đi vô cùng sặc sỡ. Một số nhà sinh vật cảnh còn trồng ghép với tree rose để tạo dáng.
Ngoài ra đây là vị thuốc chữa bệnh trong y học cổ truyền, dùng được cả hoa, rễ, lá. Lá đặc tính đắng, hơi hôi, có độc nhưng tính mát nên được áp dụng nhiều.
Chủ yếu là công dụng tiêu viêm và giải độc, làm tiêu độc, giảm sưng. Bị rắn cắn hay côn trùng đốt ngứa đều có thể dùng để đắp các vết thương.
Tác dụng cầm máu khá nhạy, chữa được cả các vết chàm hay viêm da. Thấp khớp chườm nóng bằng lá tươi giã đắp thấy giảm đau nhanh.
Lá trâm ổi tươi đem rửa sạch, nấu nước rửa ngoài các vết mụn nhọt, viêm da. Riêng hoa lại có đặc tính mát, vị hơi ngọt, tác dụng chính trị ho lao/ ho ra máu.
Hạ huyết áp hay cầm máu cũng có thể sử dụng, tuy nhiên cần theo chỉ dẫn. Giảm đau và hạ sốt chính là tác dụng của phần rễ cây. Tuy nhiên cần phân biệt với hoa ngũ sắc chữa viêm xoang (hoa cứt lợn).
Cách trồng hoa ngũ sắc
Vì thuộc cây dại nên dễ sống, sống mãnh liệt, không cần tốn công chăm. Hơn nữa cũng không mắc sâu bệnh, tuy nhiên chăm sóc thì sẽ cho bông đẹp hơn.
Giâm cành hay gieo hạt đều cho chất lượng tốt, dễ lên cây. Nếu trồng cây giống thì mua từ đầu xuân, đến hè mới đem trồng vào đất.
Nếu dùng hạt giống để gieo thì việc làm đất cần chú ý phải tơi, loại bỏ sỏi đá. Chỉ gieo 3-4 ngày là có thể nảy mầm, sau nửa tháng tách cây con ra trồng.
Bạn có thể tận dụng hạt từ quả của cây ở lứa trước để nhân giống. Lấy hạt đen, tách ra phơi nắng 3-4 ngày, gói vào để lên gác bếp rồi đem trồng như thường.
Chuẩn bị đất trồng tơi xốp, pha cát/ trộn với xơ dừa, nếu dùng đất thịt thì hạn chế tưới. Trồng trong chậu 1 năm phải thay đất 1 lần còn trồng trực tiếp vào đất thì không cần.
Vị trí trồng cũng có ảnh hưởng đến độ xòe của tán và màu sắc của bông. Nơi trồng nên có đủ ánh sáng cho cây, tránh nơi ẩm thấp.
Vì khi đó cây dễ bị tấn công bởi sâu bệnh, vi khuẩn, trồng ngoài vườn là tốt nhất. Chế độ nước chỉ cần tưới 1 lần vào buổi sáng/ chiều mát.
Chỉ tưới ở gốc hoặc thân cây, không tưới lên cao làm hỏng hoa. Trồng trong chậu tuyệt đối không bón phân hữu cơ, như vậy sẽ bị teo rễ.
Phân chuồng ủ mục có thể sử dụng, nhưng phải rải đều và trộn vào đất. 2-3 tháng bón 1 lần là thích hợp, kết hợp cắt tỉa cành để cây bớt rậm rạp. Thời gian cho bông là 2 tháng hoặc 65 ngày (kể từ khi bắt đầu trồng), rất nhanh.
Cách thu hái và bảo quản
Người ta thu hoạch cả cây, rồi phân loại ra rễ, hoa và lá riêng. Sau đó rửa sạch nhiều lần qua nước để làm sạch bụi bám trên lá và đất ở rễ.
Để ráo, thái nhỏ, sấy khô, sau đó có thể đóng vào túi nilong, để ở nơi thoáng, ít gió. Trong lá có tinh dầu và latanin/ lataden, dù sấy khô vẫn đảm bảo lượng tinh dầu 0,07%.
Ý nghĩa của hoa ngũ sắc
Thoáng qua rực rỡ là thế nhưng ý nghĩa lại là sự bình dị và hài hòa. Hài hòa trong chính cách chúng phối hợp màu với nhau tạo nên sự cân bằng.
Giống như trong cuộc sống, những gì đang có phải biết trân trọng. Nếu gặp sự cố phải lấy lại cân bằng ngay, không được để cảm xúc lấn át, ảnh hưởng.
Nếu dành tặng thì đây là món quà mộc mạc mà chan chứa thân thương. Chính là biểu tượng nhắc nhở con người phải biết cố gắng vì tương lai tốt đẹp.
Đôi khi còn khiến người ta nhớ đến quê hương, nơi chứa đựng tuổi thơ. Trưởng thành khi nhìn thấy trâm ổi người ta lại càng nhớ quê hơn. Mang đến cho con người ta vô vàn cảm xúc khó tả.
