Với sắc trắng tinh khôi hoa đại có vị trí quan trọng với mỗi người, cũng như trong thi ca.
Chế Lan Viên đã từng nhắc đến loại hoa này trong bài thơ Về thăm xứ Huế của mình. Nó xuất hiện trên lối vào lăng vua cũng phần nào thấy được sự trang trọng.
Hầu như chúng ta chỉ biết về sắc đẹp bên ngoài hoặc mùi hương của nó. Còn về công dụng làm thuốc thì không mấy ai tìm hiểu.
Nội dung
Giới thiệu cây hoa đại
Đây là quốc hoa của Lào với một số tên gọi khác là hoa sứ, chăm-pa hoặc sứ đại, sứ cùi. Còn trong Đông y là vị thuốc miến chi tử/ kê đản tử vô cùng hữu hiệu.
Được cho là bắt nguồn từ châu Mỹ sau lan dần sang các nước khác như Việt Nam. Một số nước chọn làm loài đại diện, quốc hoa như Nicaragua và Lào.
Tên hoa chăm-pa cũng từ đó được hình thành và mọi người gọi thường xuyên. Tên khoa học được ghi là Plumeria rubra L, là một thành viên của họ trúc đào.
Người Việt thường bị nhầm chúng với hoa sữa/ ngọc lan bởi cùng có màu trắng. Hương thơm phảng phất, quyến rũ như nhau nên cần nắm được đặc điểm nhận biết.
Trước kia chỉ xuất hiện trong lăng tẩm của vua chúa, cung điện của hoàng thượng. Qua đó có thể nhận ra nó có sự cao sang, quyền quý như thế nào.
Đặc điểm chung
Cây đại là giống cây thân gỗ khá cao, thân to, mập và tròn. Chiều cao mà nó đạt được khoảng 3m đến tối đa 10m, có nhiều cành phân từ gốc lên ngọn.
Thường các cây khác có cành thẳng, vỏ mịn, xanh mướt thì cành đại lại cong và xù xì. Vỏ cây có nhiều sẹo lồi lõm, vỏ trắng xám, bị chảy mủ nếu xước.
Hình dạng lá cây cũng rất lạ dạng bầu dục to ở giữa, vuốt nhỏ dần về 2 đầu. Lá xanh bóng nhưng nhìn kỹ sẽ thấy lông tơ trắng xung quanh gân và mép.
Gân lá nổi rõ khỏe khoắn, cuống lá cỡ lớn, khi rụng sẽ để lại vệt sẹo ở cành cây. Dùng đặc điểm này của lá cũng có thể phân biệt với ngọc lan/ hoa sữa.
Bông đại mọc chung nhau trên một cuống dài, khoảng 4-5 bông. Sai hơn thì có thể lên đến 7-8 bông nhìn rất đã mắt.
Cuống này dài từ 30cm đến nửa mét, phân nhánh ở đỉnh và trổ bông ở đó. Mỗi bông là 5 cánh trắng tinh khiết, dày dặn, nở bung.
Sắc trắng đó khiến người ta không ngớt ngợi khen, còn có cả màu đỏ và hồng cuốn hút.
Giữa là nhị vàng, màu vàng óng khác biệt, khó tả. Kèm theo mùi hương thơm ngát khó quên, ngây ngất lòng người.
Từ tháng 4-8 là người ta đã có thể ngửi thấy mùi hoa đại vì đây chính là lúc bông nở rộ. Hoa tàn xuất hiện quả cỡ 10-15cm, hình trụ dài, mọc thẳng hàng.
Cách trồng và chăm sóc
Có 2 cách nhân giống là gieo hạt từ quả và giâm cành, trong đó giâm cành hiệu quả hơn. Do cây ít khi đậu quả nên gieo hạt khá khó, khó lên, lâu nảy mầm.
Chọn cành nào thật bị bẫm, không sâu, bệnh hại chừng 30cm, cắt ra. Hòa dung dịch kích thích nhúng phần cắt đó vào để cây nhanh ra rễ.
Rồi cắm xuống đất, cắm vào bùn là tốt nhất vì độ ẩm cao, giữ ẩm tốt. Vậy là đã có cây con, lớn rất nhanh, nên trồng vào đất thịt/ cát.
Có thể áp dụng công thức đất, trấu, cát, phân chuồng tỷ lệ 1:6:1:1 hoặc cát, phân chuồng 4:1.
Công thức này cực hữu hiệu giúp cây khỏe, lớn nhanh, nhanh đạt chiều cao theo yêu cầu.
Trồng trong chậu phải xem cây ra rễ nhiều hay ít để đổi sang chậu to hơn. Nên trồng vào đất thì cây phát triển tốt, đạt được kích thước cực đại.
Cung cấp nước cũng như ánh sáng đầy đủ, bón phân định kỳ, chú ý bệnh rầy lá. Đặc biệt là bệnh thối nhũn khiến cây chết nhanh hoặc bị nhện đỏ tấn công.
Công dụng của cây đại
Chủ yếu loại cây này trồng ở đền, chùa là chính bởi dáng đẹp, ý nghĩa linh thiêng. Một số công viên cũng trồng làm cảnh và cho không gian thêm dễ chịu.
Không chỉ làm đẹp không gian mà còn cho mùi hương dễ chịu, thư thái. Ngắm hoa đại, thưởng trà là thú vui của nhiều người, nhất là người trung niên, cao tuổi.
Bông sứ có tính bình, trong đó có cả tinh dầu, dùng cả khi khô và tươi. Khi sắc lên lấy nước uống rất bổ, trị hạ sốt, thanh nhiệt, tiểu đường, giảm đau, hạ huyết áp,…
Những ai bị loét hoặc nhọt có thể lấy bông sứ hơ lửa, giã nát. Rồi trộn với oliu và đắp lên đó, không lâu sẽ thấy khỏi và dễ chịu hẳn.
Bị bong gân dùng lá giã nát trộn với muối đắp lên thấy cực công hiệu. Nếu muốn khỏi nhanh hơn hơ lá với lửa giã ra đắp thêm bên ngoài lớp đó. Đối với vết bị xước, trầy da thì nấu lá thành cao để đắp vào.
Ngoài ra vỏ cây cũng có tác dụng với nội tạng, các bộ phận ở ổ bụng. Cụ thể là xổ giun, giúp nhuận tràng, trị tiêu chảy đối với cả người già & trẻ em.
Trường hợp bị ghẻ lấy nước vỏ cây đại đun sôi để nguội tắm bệnh sẽ giảm dần. Nhựa của cây công dụng sát trùng, giảm sưng tấy đặc biệt là khi bị ong đốt.
Răng bị sưng đau khó chịu dùng nhựa hoặc rễ ngâm rượu và ngậm sẽ dễ chịu hơn nhiều.
Ý nghĩa của hoa đại
Đây là loại cây mang ý nghĩa cao quý, nhất là đối với những nước chọn nó làm quốc hoa.
Xứ Chăm pa sứ gắn liền với Phật, vô cùng hiền lành, xuất hiện nhiều ở chùa tháp, tu viện.
Nam Ấn Độ trong lễ cưới còn sử dụng để kết hoa đội đầu cho cô dâu. Người Trung Quốc sử dụng chúng để bày tỏ tình cảm với người thầm yêu.
Cư dân Mỹ ở đảo Hawaii thường dùng làm đồ trang sức với ý nghĩa may mắn.
Ở Việt Nam nếu ai tặng bạn một chậu hoa sứ tức là họ đang động viên bạn đứng lên. Cố gắng vượt qua mọi chông gai, bỏ lại thất bại sau lưng.
Họ tin rằng bạn sẽ gặp thành công trong tương lai nên đừng nản chí. Bạn cũng có thể lấy ý nghĩa này để dành tặng người khác chậu cây này.
Người nhận chắc chắn sẽ có thể đứng lên sau những thất bại, thêm tin yêu cuộc sống hơn.
Xuân đến ngàn hoa đua nhau hé nở, đây cũng là hình ảnh khởi nguồn của mùa xuân.
