Khi nhắc đến tháng 3 Hà Nội không thể nào không nhắc đến hoa sưa. Đây là loài cây đặc trưng cho Thủ đô với vẻ đẹp giản đơn và mùi hương dễ chịu.
Mỗi khi ngắm nhìn và thưởng hương của sưa, tâm hồn người ta lại thoải mái đến lạ. Người dân Thủ đô chắc chắn đã rất quen với sự xuất hiện của loại cây này khắp phố phường.
Nhưng vẫn có một số người chưa từng nghe qua cái tên này khiến nó trở nên lạ lẫm. Vậy hãy tìm hiểu đôi nét về loài cây này để xem nó có gì khác biệt.
Nội dung
Giới thiệu về hoa sưa
Một số tên gọi khác của loài cây này là trắc thối, huê mộc vàng, sưa bắc bộ. Một số nơi gọi là sưa hoa trắng, hoặc với cái tên mỹ miều hoàng hoa lê/ hoàng hoa lý.
Cây thuộc họ đậu, chủ yếu được trồng để lấy gỗ. Dalbergia Tonkinensis Prain là danh pháp khoa học của cây trắc thối.
Cây được trồng nhiều ở Việt Nam và rải rác ở một số khu vực quanh Hải Nam, Trung Quốc. Từ xa xưa cây đã xuất hiện ở các rừng mưa nhiệt đới và tồn tại đến bây giờ.
Giống cây này ưa ánh sáng và đất dày, sâu, phát triển tốt ở điều kiện có độ ẩm cao. Cây lớn rất nhanh và sai bông, luôn có hương thơm ngất ngây.
Hiện nay gỗ trắc rất được ưa chuộng, ứng dụng nhiều với đồ nội thất. Nó góp phần giúp người dân cải thiện đời sống bằng việc trồng trắc lấy gỗ.
Đặc điểm của cây sưa
Chiều cao của cây khoảng 6 đến 12m, một số cây đạt độ cao 15m. Là cây gỗ nhỡ với tốc độ sinh trưởng ở tầm trung.
Thân cây hợp trục có nhiều cành non, lông thưa và mịn màng. Vỏ cây nứt dọc, có màu vàng nâu/ xám tùy theo độ tuổi của cây.
Lá cây mọc cách điệu, cũng là dạng lá kép, hình lông chim đơn quen thuộc. Mỗi lá kép gồm nhiều lá chét nhỏ số lượng từ 9 đến 17 lá. Các lá này nằm so le nhau trên cành cây.
Chúng có hình bầu dục nhọn ở phần đầu, phần đuôi bo tròn. Lá có mặt trên màu xanh, mặt dưới màu trắng.
Lá chét có độ rộng từ 3 đến 5cm, chiều dài khoảng 6 đến 9cm. Đặc biệt lá gần cuống lớn hơn các lá ở vị trí khác. Các cuống lá, phiến lá, lá kèm đều không có lông.
Hoa sưa mọc khác hẳn với các loài khác, bông trổ từ nách của lá. Hơn nữa còn bắt đầu có nụ trước khi lá cây mọc hết.
Sưa có hoa màu trắng là chủ yếu, mọc theo từng chùm, rủ xuống rất đẹp. Mỗi bông có kích thước chưa đến 1cm mang hương thơm nhè nhẹ.
Cây trổ bông vào tháng 2, 3, 4 hàng năm, thời kỳ tiết trời dễ chịu. Nhất là vào tháng 4, hoa nở trắng xóa, xốp bông hòa với màu trời cực kỳ ấn tượng.
Nếu để ý kỹ thì hoàng hoa lý khá giống với hoa đậu – đây cũng là điều dễ hiểu. Khác biệt là nó có mùi hương thơm nhẹ, làm nhiều người say đắm. Khi hết mùa hoa, cây bắt đầu đậu quả với quả hình trứng dài và dẹp gồm 1-2 hạt.
Các loại sưa và cách chăm sóc
Bên cạnh sắc trắng thì ta còn bắt gặp hoa sưa vàng và hoa sưa đỏ. Hai loại này cho giá trị kinh tế cao hơn nhiều loại trắc bông trắng.
Sưa vàng bạn sẽ bắt gặp khi đến với vùng đất Tam Kỳ – Quảng Nam. Sưa đỏ thì có thân sần sùi, bạn sẽ ngửi thấy mùi thối nếu đem đốt quả trắc. Lá mọc so le khác với sưa trắng có lá mọc đối nhau.
Nên lựa chọn các loại đất thoát nước tốt, có độ dinh dưỡng cao. Số lần tưới nước từ 1-2 lần/ tuần là vừa đủ.
Vị trí trồng cây phải rộng rãi, không có các cây bụi hay cây con. Chú ý bón phân định kỳ đến khi cây đủ lớn.
Thường xuyên theo dõi và cắt bỏ các lá úa vàng, lá héo. Nếu cây rụng lá quá nhiều thì cần chú ý chăm sóc nhiều hơn.
Sau 8 đến 10 năm trồng cây là bạn đã có thể thu hoạch gỗ trắc. Trong 3 năm đầu tiên chú ý bón phân 2-3 lần/ năm và làm cỏ quanh gốc cây.
Thời gian đầu cũng nên chặt bớt các cành con bị cong, các nhánh thừa. Để tập trung phát triển cho thân cây.
Mùa sưa trắng Hà Nội
Mùa sưa ở thủ đô xuất hiện vào cuối tháng 2 và kéo dài đến đầu tháng 3. Nếu có cơ hội đi trải nghiệm vào thời điểm này. Thì không khó để nhìn thấy những dãy hoàng hoa lý trắng khắp phố phường.
Đường Thanh Niên là nơi có những hàng sưa trắng muốt. Bạn cũng có thể bắt gặp chúng ở vườn hoa quận Hai Bà Trưng – Mai Xuân Thưởng.
Các nhiếp ảnh gia chắc chắn không thể bỏ qua những địa điểm hút hồn này. Khi trở về ai cũng có những tấm ảnh ưng ý.
Mỗi khi có gió thoảng qua là cây lại đung đưa khiến nhiều trái tim rung động. Khi huê mộc vàng rụng cũng là lúc mùa mưa rào bắt đầu.
Trên đường vắng thấp thoáng những bông huê mộc vàng rụng xuống, buồn bã. Nhưng lúc ấy cũng là khi lòng người yên tĩnh, bình lặng đến lạ.
Ý nghĩa và công dụng của hoa sưa
Trắc trắng có tán thưa, trồng làm đẹp cảnh quan phố phường cũng như cho bóng mát. Một tác dụng có thể bạn chưa biết là trắc lọc không khí rất tốt.
Ở các công viên hay các công trình công cộng, vỉa hè hầu hết đều có loại cây này. Đặc biệt là các rừng phòng hộ trồng nhiều để giữ đất. Do rễ cây rất chắc khỏe, bám rất chặt vào đất.
Gỗ của chúng có mùi thơm thoang thoảng tựa như trầm hương. Khi đốt tàn thì xuất hiện mùi thối, tro màu trắng đục.
Cũng bởi vậy mà được nhiều người gọi là trắc thối.
Xưa kia trong phủ vua chúa, đồ nội thất đều được đóng bằng gỗ trắc cao cấp. Mà chỉ cung đình mới có, nhờ có vân gỗ đẹp, thớ gỗ mịn màng, hiếm có.
Vào những năm 90 của thế kỷ trước, cây trắc bỗng trở nên được săn lùng ráo riết. Lý do là người Trung Quốc săn lùng để đóng quan tài/ ướp xác của Hoàng đế. Họ cho rằng nếu sử dụng loại gỗ này thì xác sẽ lâu bị phân hủy.
Ngoài ra đây còn là một vị dược liệu có lợi ích lớn trong đông y. Ngày nay loại gỗ từ cây sưa rất phổ biến trong cuộc sống với giá trị cao.
Hầu như được sử dụng để làm các đồ thờ cúng, sập, vòng gỗ, bàn ghế,… Tuy nhiên loài cây này đang nằm trong danh sách cần được bảo tồn.
