Quả trám là một loại trái cây không dùng để tráng miệng mà để chế biến món ăn. Đặc biệt công dụng trị bệnh vượt trội, là dược phẩm tốt trong Đông y.
Nhiều người lạ lẫm với cái tên này vì không xuất hiện nhiều ở khắp cả nước. Hầu như chỉ có ở vùng Tây Bắc nên dân địa phương ở đây nắm rất rõ.
Nội dung
Giới thiệu chung
Ngoài gọi là trám thì người ta còn gọi là trái cà na, mác cơm, cây bùi, gián quả. Hoặc tên khác là thanh quả, hoàng lãm, cảm lãm,… tùy từng khu vực. Danh pháp khoa học chung là fructus canarii với rất nhiều công dụng bất ngờ.
Cây bùi màu tím thẫm hay có tên gọi quả trám đen với danh pháp khoa học Canarium nigrum Engl. Người dân còn gọi là ô lãm, hắc lãm, đông y gọi là mộc uy tử.
Quả trám trắng và trám xanh là một loại với danh pháp khoa học Canarium album Raeusch.
Hầu như ở đồng bằng không có nhiều, miền núi lại cực kỳ phổ biến. Khu vực Tây Bắc như Cao Bằng, Hòa Bình, Tuyên Quang,… có số lượng lớn loại cây này.
Do đặc điểm sinh trưởng của cây hợp với vùng núi và cũng là cây thuộc loại lâu năm.
Không chỉ lấy trái mà còn cung cấp gỗ với giá trị cao. Vì thế các hộ dân canh tác loại cây này đang dần tăng lên.
Đặc điểm của cây trám
Là dạng cây thân gỗ, có thể đạt chiều cao 20m với đường kính 1m. Thân rất thẳng, tròn với tán lá rộng, xanh tốt quanh năm.
Lá là dạng kép lông chim phổ biến, mỗi cuống gồm 5 cặp lá. Chúng mọc đối nhau dạng so le ở 2 bên, cuối cuống có một lá đơn.
Hình dáng hơi dài, thuôn nhọn một đầu, nổi rõ các gân nhỏ. Lá chét bóng 1 mặt, hình trái xoan, mặt dưới phủ lông mỏng ánh bạc.
Những lá nằm ở vị trí gần gốc thì có mũi nhọn hơn, có lá hình chiếc dùi. Và có màu nâu bạc khác với lá ở phần trên, phủ một lớp lông mềm bên ngoài.
Bông màu trắng, kích thước nhỏ, ở nhụy mọc nhiều tua rua. Ra hoa khoảng tháng 6-7, mọc thành từng chùm kép, khá thưa. Chiều dài 8-10cm, bông có 3 cánh, 6 chỉ nhị, nhìn khá thích mắt.
Sau đó tháng 8-10 có quả cực sai, từng chùm lớn đung đưa, trĩu cành. Trái có hình bầu dục cỡ 1,5x4cm, mới xuất hiện mang màu xanh tươi, là dạng quả hạch.
Chuyển vàng nhạt/ đen (tùy loại) nếu chín, hạt của nó hình ngôi sao khác lạ. Hình quả trám thường có 2 dạng: hình trứng hoặc hình thoi có 2 đầu bo tròn.
Quả trám đen có tác dụng gì
Thành phần dinh dưỡng được tìm thấy gồm lipit, protein, carbohydrate, canxi,… cùng các loại vitamin.
Vì thế uống nước cốt bỏ hạt sẽ giúp chữa bệnh về họng như sưng amidan, ho đờm, đau họng,… Dùng trước các bữa ăn điều trị hiệu quả hơn so với sau khi ăn.
Với những người đang bị say rượu có thể uống nước trám đen tươi pha với phèn chua. Giải rượu và loại bỏ độc tố của rượu khỏi cơ thể, giúp tỉnh táo, phấn chấn. Loại bỏ hết chứng đau đầu, hoa mắt hay mệt mỏi từ rượu gây ra.
Như đã nói, trong trái này có canxi nên nó giúp trị đau khớp rất tốt. Carbohydrate trong nó là thành phần chủ yếu chống oxy hóa, giúp lão hóa chậm. Đồng thời ngăn chặn tế bào gây nên ung thư hay bệnh tim hữu hiệu.
Những bà mẹ mang bầu hay bị ốm nghén, buồn nôn, cơ thể bị thiếu chất nên mệt mỏi. Sử dụng trái này chính là lựa chọn số 1, vừa làm thuốc, vừa có thể chế biến món ăn.
Các bài thuốc công hiệu
Bài thuốc trị khản tiếng và chữa dứt điểm bệnh ho là kết hợp trám với chanh và muối. Với 7 trái bỏ hạt, 1 trái chanh lấy nước, 1 thìa cà phê muối là bắt tay vào làm được.
Dầm phần cùi cho nhuyễn, vắt nước chanh vào trộn đều, tiếp đó cho muối. Phải là muối trắng dạng hạt, trộn lần nữa, khi nào thấy ngứa cổ, sắp ho. Thì ngậm lượng nhỏ sẽ thấy cơn ho biến mất, chú ý ngậm cho tan dần chứ không nuốt.
Tác dụng hữu ích tương tự là dùng đập giập trám trắng tươi bỏ hạt. Pha nước uống cùng với đường/ mật ong và vài lát gừng.
Nấu nước thanh nhiệt với trám tươi bỏ hạt, rễ lau tươi, nấu trong nửa giờ. Sau đó lọc lấy nước, bỏ bã đi, uống giúp hóa đàm, thanh phế quản, khỏi ho.
Cách làm quả trám xanh
Loại quả này có tác dụng chữa bệnh liên quan đến họng, bổ sung thêm vitamin. Ví dụ như giảm chứng viêm họng hạt, loại bỏ đờm, giảm ho,…
Trước hết phải biết chọn quả thế nào cho ngon, đảm bảo còn tươi, không héo. Hình dạng nguyên vẹn, không méo, xước vỏ, ngon nhất là trái màu xanh nhạt gần chín.
Bài thuốc công hiệu được áp dụng phổ biến là trám xanh nấu xương, vị ngọt thơm khó tả.
Có thể nấu với xương sườn heo hoặc xương gà đều rất ngọt và mềm. Sau khi rửa sạch thì chặt miếng vừa ăn, trám bổ làm đôi theo chiều ngang quả.
Xào xương với mắm muối cho đậm vị, tiếp nước vào nồi, đun lửa to cho sôi. Thì cho cà na vào ninh cùng với lửa nhỏ, nước sôi lại thì nêm nếm. Cứ ninh đến khi nhừ thì cho hành dọc vào, tắt bếp, bày ra bát và thưởng thức.
Vị nước dùng ngọt của xương, bùi bùi của trái cà na. Đều là những vị tự nhiên, có thể ăn cả trái này với vị chát nhẹ lạ miệng.
Hương vị đặc biệt phải kể đến trám ngâm nước mắm khiến nhiều người mê mẩn. Chuẩn bị bình thủy tinh để ngâm, gia vị gồm mắm, đường,… cùng tỏi ớt.
Bổ trái cà na thành 4, bỏ hạt, ngâm cho bớt chát và không thâm bằng nước muối. Ớt thái lát, tỏi băm nhuyễn rồi đem trần cà na qua nước sôi.
Làm mắm ngâm khá đơn giản, trước hết chưng 2 thìa đường với 300ml nước cho tan. Chuyển màu cánh gián là đạt yêu cầu, cho nước mắm vào khuấy đều.
Để cho nguội bớt rồi cho vào tỏi/ ớt đã chuẩn bị và bắt đầu ngâm. Nên tráng bình qua nước sôi và để cho khô thì mới không bị váng và hỏng.
Xếp lần lượt vào bình, đến cách miệng 5cm thì dừng lại và trút mắm ngâm vào. Điều kiện mắm phải ngập quả thì mới ngon, qua vài tiếng là ăn được. Để 1 ngày thì còn đậm vị hơn, bên trên cùng có thể cho vào một vài trái ớt nguyên.
