Một loại thảo dược có vô vàn công dụng gắn liền với người Việt đó là hoa atiso. Có tác dụng trong cả việc chế thuốc hoặc làm trà uống có cả vai trò trong ẩm thực.
Nhiều người ưa thích vì công dụng nó mang lại rất đặc biệt, phù hợp với tất cả mọi người. Đặc tính lành nên không gây dị ứng, dễ sử dụng và đang được trồng phổ biến.
Nội dung
Giới thiệu chung
Đây là loại cây thuộc họ Thistle với danh pháp khoa học là Cynara scolymus. Nhiều nơi gọi là cây bụp giấm nhưng thực chất chúng là 2 loại cây khác nhau.
Loài cây này có mặt trên khắp năm châu và Việt Nam cũng có rất nhiều. Nó bắt nguồn từ châu Âu, ở phía Nam khu vực quanh Địa Trung Hải từ xa xưa.
Ngày nay một số quốc gia như Pháp, Tây Ban Nha, Italia trồng cực nhiều. Cả các nước ở Mỹ Latinh cũng trồng số lượng lớn nhằm sử dụng và đem xuất khẩu.
Riêng Việt Nam có 3 điểm trồng atiso lớn nhất cả nước là Tam Đảo, Đà Lạt và Sapa.
Thực tế nước ta xuất hiện từ những năm thế kỷ 20, đến bây giờ độ ưa chuộng càng lớn.
Đặc điểm hoa atiso đỏ
Là một trong những cây sống lâu năm, mỗi cây cao từ 1,5 đến khoảng 2 mét. Thân cây có màu đỏ tím, khá bóng bẩy, được chia làm nhiều cành nhánh từ gốc lên ngọn.
Nhìn kỹ thì sẽ thấy có lớp lông siêu mỏng màu trắng trải khắp thân. Ngoài ra còn có một số khía dọc, thân tuy mảnh nhưng mọc thẳng đứng lên cao.
Lá cây dài, to bản, hình trứng, có màu xanh lục, mặt trên bóng. Lá có viền răng cưa li ti, mặt dưới nhạt hơn và có lông, thường to 80cm/ lá.
Bông atiso màu đỏ/ tím, từ nách lá trổ ra, không có cuống. Ngoài ra cũng có màu trắng hoặc tía tùy loại, đài cũng có chút lông mảnh.
Đầu hoa đều, nhọn, hình bụp, chúm chím như bông lựu có từ 4-5 cánh. Khi nở xòe trông rất đẹp, cánh trắng, nhị đỏ màu sắc tương phản kích thích ánh nhìn.
Mùa hoa atiso Đà Lạt thường đắt đầu vào tháng 7, kéo dài khoảng 3 tháng. Hết mùa sẽ có quả nang màu nâu thẫm, nhẵn bóng và cũng có lông trắng phủ.
Công dụng hoa atiso
Tất cả các bộ phận đều là vị thuốc, làm rau hoặc làm trà được. Lá và bông thường hầm với gan lợn/ xương để bổ sung dinh dưỡng cho người mới ốm dậy.
Nhiều nơi ăn phần đọt non và đài như rau thơm ăn sống kèm với nhiều món. Đặc tính đắng của lá, rễ, thân được áp dụng chữa khó đi tiểu và bệnh về khớp. Riêng bông thì làm dược liệu chế thuốc đau gan, dạ dày hoặc bên tiểu đường.
Phụ nữ uống thường xuyên nhận thấy da dẻ hồng hào, căng mịn, sạch mụn. Tức là chức năng gan cực tốt, giải độc hiệu quả rõ rệt, loại bỏ độc tố khỏi da.
Những ai không uống được thì họ sẽ chuyển sang tắm bằng nước da cũng tác dụng không kém.
Những ai bị bệnh về gan có thể áp dụng dùng bông atiso với gan lợn thái mỏng. Hầm trong nồi đất nhỏ lửa với gia vị trong nhiều giờ và ăn 2 lần/ ngày.
Ăn trong 10 ngày bệnh sẽ cải thiện được, cảm nhận cơ thể khỏe lên. Muốn giải độc gan thì nấu với nước, lá dứa và đường phèn chỉ với 10 phút mỗi ngày.
Bên cạnh đó hoa atiso khô còn giảm mỡ trong máu, giải rượu tuyệt vời. Giúp con người ta ngủ tốt, ăn ngon, da đẹp, tim mạch khỏe, đặc biệt là giảm cân.
Cách ngâm hoa atiso đỏ với đường
Rất đơn giản chỉ cần chuẩn bị thêm đường trắng, tỷ lệ ngâm đường và hoa là 0,8:1. Bông đem rửa sạch, tách cánh riêng, nhụy riêng, chỉ ngâm phần cánh.
Phần nhụy bạn có thể giữ lại đem sấy khô và hãm thành trà uống hàng ngày. Phần cánh rửa qua nước muối, rồi rửa lại một lượt với nước sạch.
Để ráo nước rồi cho một lớp bông, một lớp đường, lần lượt đến hết. Nên dùng bình/ lọ nhựa có nắp đậy kín, sau 5 ngày là có thể dùng được.
Đặc điểm hoa atiso xanh
Bên cạnh độ phổ biến của atiso đỏ thì atiso xanh cũng không mấy xa lạ. Đặc điểm về chiều cao và thân, tuổi thọ tương tự như loài đỏ.
Riêng lá atiso xanh thì dài và sần sùi, mọc vị trí so le nhau ở trên thân. Bông bắt mắt hơn với màu xanh bên ngoài, chuyển đỏ dần hoặc tím.
Đầu có nhiều nhánh xanh và nhọn, úp vào nhau rất đặc biệt, có nhiều thịt. Hết mùa hoa cũng có quả nâu sẫm bọc bởi một lớp lông mao trắng.
Cách chế biến hoa atiso xanh rất đa dạng, thường là hầm với xương, gan lợn. Tốt cho những ai bệnh gan, ngăn tế bào ung thư tự do, nhất là ung thư vú mà máu.
Hoa atiso xanh có nhiều chất xơ nên hỗ trợ được quá trình tiêu hóa thuận lợi. Lá của cây có chất chống nôn, hạn chế buồn nôn, đặc biệt là khi uống nhiều bia rượu.
Trong đó còn có Mg, P, Mn nên dùng nhiều sẽ thấy xương chắc khỏe, miễn dịch tốt. Người già máu lưu thông, không bị loãng xương, ngăn suy tim hay hẹp van tim.
Dù được cho là tốt cho cơ thể nhưng không lạm dụng dùng quá nhiều. Có thể gây dị ứng với một số người, những ai có bệnh về mật thì tuyệt đối không dùng.
Cách trồng cây atiso
Ngoài việc mua ở các cửa hàng thì bạn cũng có thể tận dụng đất để trồng chúng. Chỉ cần đất giữ ẩm và thoát được nước tốt, trồng trong chậu cảnh đều được.
Khi trồng nên bón thêm vôi bột, phân chuồng hoai mục và lân cho cây tươi tốt. Trồng thâm canh hoặc 2 vụ/ năm từ hạt giống/ cây con, khoảng cách cây từ 40cm.
Sau khi trồng được nửa tháng thì bắt đầu bón các phân hữu cơ, trùn quế. Cứ như vậy 20 ngày bón 1 lần kết hợp tưới nước 2 lần/ ngày.
Chọn thời điểm gieo hạt là mùa xuân, cây con thì trồng vào khi khí hậu mát mẻ là được. Chú ý làm sạch cỏ dại quanh gốc, sau khoảng 3 tháng là bắt đầu có nụ.
Phun thuốc rovral, topsin,… mỗi tuần 1 lần để phòng bệnh, không bón đạm cho cây. Phân bón cho lá cũng là lựa chọn đáng lưu ý vì nó giúp cây con có thể lớn nhanh.
Khi nào bông bắt đầu mở cánh thì thu hoạch, để lâu nụ sẽ cứng. Cắt nụ để cuống từ 3-5 cm, không cắt quá sát, xong xuôi thì cắt hết cuống và bón phân.
