Khổ qua là một thực phẩm khá quen thuộc và thường xuyên xuất hiện trong các bữa cơm gia đình. Tuy có vị đắng nhưng vị đắng này lại rất thanh mát nên được nhiều người đặc biệt ưa thích.
Bên cạnh đó chúng còn có nhiều công dụng hữu hiệu trong việc bồi bổ và tăng cường sức khỏe. Có rất nhiều công thức chế biến hấp dẫn để các bà nội trợ lựa chọn thay đổi hàng ngày.
Nội dung
Tìm hiểu chung
Khổ qua tiếng Anh có tên gọi là Momordica charantia và còn được gọi tên phổ biến là mướp đắng. Đây là một loại dây mọc leo giàn thuộc cùng họ với các loài bầu hay bí, dưa và mướp.
Chúng xuất hiện nhiều ở các khu vực cận nhiệt đới và nhiệt đới nhưng vẫn chưa rõ nguồn gốc. Quả của chúng ăn được, có thể chế biến thành các món ăn hay thành thuốc, có vị rất đắng.
Tuy nhiên vị đắng của nó lại được nhiều người rất ưa thích và dùng để ăn rất thường xuyên. Ngoài ra người ta cũng chế biến thành trà với hương vị đặc biệt giúp thanh lọc rất hiệu quả.
Một loại hiện nay cũng rất phổ biến đó là khổ qua tây, không đắng mà cũng rất bổ dưỡng.
Tìm hiểu về đặc điểm
Đây là một dạng cây thuộc thân leo, để tự nhiên chúng có thể leo rất dài khoảng 20 m. Thân tuy nhỏ nhưng phát triển ra rất nhiều nhánh con, bên trong thân mọng nước, bên ngoài có lông.
Xung quanh thân có các cạnh sắc và có những dây nhỏ xoăn tít như lò xo mọc chĩa ra. Lá cây hơi nhám, phía trên bề mặt lá có một lớp lông nhỏ nhưng khá cứng và thô ráp.
Khi còn non và đang phát triển thì lá có màu xanh, và sẽ chuyển vàng rồi rụng khi già. Mỗi lá sẽ xẻ ra thành 5 đến 7 thùy vô cùng ấn tượng, viền răng cưa lớn không sắc.
Từ thân chính và từ các nhánh, lá mọc ra theo kiểu đơn so le nhau trên cuống dài 3-4cm.
Hoa cũng mọc đơn ra từ các nách lá và trên một cây có cả hoa cái và hoa đực. Hoa đực sau một thời gian sẽ tự héo đi và rụng xuống, hoa cái sẽ thực hiện đậu phấn.
Và sau khi đậu phấn xong sẽ đậu quả, hoa có màu vàng mọc đơn trên cuống dài 3-5 cm. Mỗi bông hoa có 5 cánh khá giống với hoa mướp thông thường và phía trong có nhụy vàng đậm.
Quả mướp đắng thon dài, bề mặt sần sùi với những cục u nhỏ lên dày đặc màu xanh đậm. Khi già quả chuyển dần sang màu vàng và héo, khi quả chín bên trong có nhiều hạt dạng dẹt.
Người ta thường lựa chọn và bảo quản những hạt mẩy để làm giống trồng cho mùa vụ tiếp theo.
Tìm hiểu về công dụng
Ngoài để chế biến thành các món ngon được ưa thích ra, trái khổ qua còn rất nhiều công dụng. Đặc biệt là khổ qua rừng, chúng được ví như thần dược trong rất nhiều các vị thuốc Đông y.
Đầu tiên là tác dụng làm giảm lượng đường trong máu hiệu quả, rất tốt cho người mắc tiểu đường. Sử dụng mướp đắng thường xuyên còn có thể kiểm soát và ổn định lượng đường trong máu lâu dài.
Tác dụng thứ 2 là ngăn ngừa bệnh ung thư như vòm họng hay dạ dày và ung thư vú. Chúng cũng có tác dụng làm giảm cholesterol, thành phần có ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tim mạch.
Về làm đẹp loại thực phẩm này rất hữu ích trong hỗ trợ giảm cân do ít calo, nhiều xơ. Nó giúp tạo cảm giác no lâu, giảm tình trạng thèm ăn và giúp hệ tiêu hóa hoạt động chậm.
Ngoài ra hiện nay người ta còn tìm thêm tác dụng làm đẹp da được các chị em tin dùng. Một số người trị dị ứng da mặt bằng khổ qua với những công thức đơn giản mà hiệu quả.
Cách trồng và chăm sóc
Cách trồng khổ qua phổ biến nhất hiện nay chính là bằng hạt từ những quả khô già, chắc khỏe. Sau mỗi mùa vụ người ta giữ lại một số quả trên cây để chín khô lấy hạt làm giống.
Bổ dọc quả mướp đắng ra rồi lấy thì nạo hột và mang đi rửa sạch thịt dính vào hột. Tiếp đến là phơi khô và bảo quản và đến vụ hè thu hoặc đông xuân sẽ mang ra trồng.
Trước khi gieo hạt thì cần ngâm 5 đến 6 giờ trong nước ấm rồi ủ vào khăn trong 24h. Sau đó mang đi rửa rồi ủ lại cho hạt nứt ra thì mang đi gieo trong bầu hay ruộng.
Sử dụng đất kết hợp với phân chuồng để bổ sung dinh dưỡng, tưới ẩm nước ấm sau khi gieo. Ngoài ra đây là loại leo giàn nên người trồng cần chuẩn bị giàn khi cây cao 25- 30 cm.
Để cây phát triển hiệu quả nhất thì cách chăm sóc cũng rất quan trọng và cần đúng kỹ thuật. Cây cần được đảm bảo về ánh sáng ít nhất 6 tiếng 1 ngày trong mức nhiệt 22- 25 độ.
Cây ưa ẩm trung bình, tránh để đất khô hay ngập úng, vào mùa mưa nên đắp thêm đất cao. Do đặc tính nhiều lá nên cây hút nước khá nhanh, bà con cần chú ý bổ sung kịp thời.
Về phân bón, lúc cây mới trồng còn non bón lót và khi cây bắt đầu đậu quả bón thúc. Sâu bệnh của cây mướp đắng rất ít nhưng cũng cần phun định kỳ khoảng 1 tuần đến 10 ngày.
Tìm hiểu một số món ăn
Loại thực phẩm này bổ dưỡng này rất thường xuyên có mặt trong các bữa ăn gia đình chúng ta. Đầu tiên là món canh khổ qua nhồi thịt hấp dẫn, rất quen thuộc và được nhiều người ưa thích.
Canh này sẽ được nấu cùng nước xương hầm, nhân được nhồi bằng thịt băm ướp gia vị hấp dẫn. Bao gồm hành tỏi băm, nấm rơm, thịt băm ướp tiêu, mắm, muối cùng hành và ngò đều băm nhuyễn.
Cắt mướp đắng làm đôi rồi lấy sạch ruột ra và nhồi nhân vào, thả vào nồi nước ninh xương. Nấu nhỏ lửa khoảng 20 phút nhưng chú ý không nên cho nước mắm để tránh bị chua nước dùng.
Ngoài ra món khổ qua chà bông cũng rất được mọi người ưa thích lại không cần chế biến nhiều. Chỉ cần rửa sạch mướp đắng rồi thái thành từng khoanh mỏng bỏ ruột rồi bỏ ngăn mát tủ lạnh.
Để mát 15 phút thì có thể bày ra đĩa, rải chà bông lên là đã có thể thưởng thức. Món ăn này chấm cùng một chút nước mắm ớt cay sẽ trở thành món nhậu vô cùng hấp dẫn.
Bên cạnh đó người ta cũng chế biến và nấu chúng thành trà để uống hàng ngày cũng rất tốt. Trà khổ qua thanh mát sẽ giúp giải nhiệt giải độc hiệu quả đặc biệt là vào những ngày hè.
