Đóng vai trò vừa là dược phẩm, vừa là gia vị quý phải kể đến hoa hồi . Có thể với nhiều người cái tên này không mấy quen thuộc nhưng nó được ví quý tựa ngàn vàng.
Công dụng đặc biệt quan trọng, lợi ích cho sức khỏe trong cả ẩm thực và đông y. Trong đông y nó được đánh giá rất cao và được các thầy thuốc bào chế kỹ lưỡng.
Nội dung
Giới thiệu hoa hồi
Hoa hồi tiếng Anh được gọi là star aniseed hay sweet fennel, tên khác gọi là đại hồi. Có những nơi gọi là bát giác hồi hương, rất dễ hiểu vì nó có hương thơm.
Cùng với hình dạng hoa cấu tạo 8 cánh độc đáo. Bắt nguồn từ Trung Quốc và khu vực Đông Bắc nước ta cũng có nhiều.
Công dụng đa dạng, nhất là trong y học được các thầy thuốc đề cao và áp dụng nhiều.
Vùng núi như Lạng Sơn hoặc Bắc Cạn, Cao Bằng được người dân canh tác nhiều. Dần dần nó được coi là sản vật quý với nhiều đặc tính vốn có như ấm, mùi thơm.
Cả hoa và quả đều mang lợi ích, quả tựa bông hoa nên người ta mới gọi tên như vậy.
Đặc điểm chung
Cây có chiều cao vượt trội khoảng từ 6 đến 10m, thân cây khá to. Thân thẳng, các cành cây cũng thẳng đuột và có màu lục nhạt. Khi lớn lại có màu nâu xám, lá kích thước 8-12 cm x 3-4 cm, mặt trên xanh bóng hơn.
Phiến lá khá dày dặn, vừa cứng vừa giòn và mọc so le nhau trên thân cây. Có 2 loại hình dáng là mác hoặc trứng thuôn dài, nhọn dần về đuôi.
Từ các nách lá đâm ra các bông số lượng từ 1 đến 3 cái, có cuống vừa dài vừa to. Mỗi bông có 5 hoặc 6 cánh với màu hồng ở mép, màu trắng ở đài hoa.
Mùa hoa là vào tháng 3, kéo dài suốt 3 tháng, và quả xuất hiện vào tháng 6-9. Đây là vụ chính nhưng ngoại lệ cây vẫn trổ bông hoặc ra trái vào cuối đông, đầu xuân.
Tuy nhiên sẽ không có chất lượng tốt như vụ chính, giá thành lại thấp hơn. Hết hoa sẽ có quả dạng hình sao có 6-8 cánh, mỗi quả khoảng 2,5 đến 3cm đường kính.
Quả mới hình thành có màu xanh lục, chuyển sang nâu sẫm khi về già. Phát triển hết cỡ dài khoảng 1 đến 1,5cm, nhọn một đầu, lúc này có thể hái dùng được.
Tuy nhiên điều kiện là cây phải trên 5 năm tuổi mới có thể thu hoạch được quả. Người ta thường thu hoạch tầm tháng 6 đến tháng 9 hoặc 2 tháng 11, 12 cuối năm.
Thành phần hóa học
Sau khi hái các quả chín thì đem tách hạt khỏi vỏ và bỏ phần hạt. Phần vỏ rửa rồi phơi nơi mát cho khô hết nước hoặc phơi nắng lấy tinh dầu.
Nghiên cứu cho thấy quả hồi có rất nhiều tinh dầu lỏng, chiếm 3-3,5%. Có màu vàng nhạt tỏa ra mùi hương khiến người ta say mê, đôi khi là tinh dầu không màu.
Trong đó lại có 80-90% là anethol, còn lại là một số hợp chất limonene, safrol, d-pinen, a-pinen,…
Bởi vậy mà giúp dạ dày, ruột hoạt động tốt hơn, xoa dịu cơn đau bụng. Cũng có thể điều chế thuốc hóa đờm, trị bệnh nấm ngoài da.
Người ta còn tìm thấy lượng nhỏ tinh dầu trong lá có vẻ đậm đặc hơn. Hạt cũng có dầu béo nhưng không có hương thơm nên không được dùng nhiều.
Tác dụng của hoa hồi khô
Vì có vị ngọt pha chút cay kèm tính ấm và hương thơm khó tả nên đa tác dụng.
Dùng bông hồi khô ngâm rượu lâu ngày đem xoa bóp các khớp nếu bị đau. Chỉ sau một thời gian thấy đỡ đau nhức hẳn, nhất là với người già.
Dùng rượu đó uống một chén nhỏ khi đau bụng sẽ giúp giảm đau và tiêu hóa tốt. Ai bị đau dạ dày uống sẽ cải thiện được, tuy nhiên không lạm dụng uống nhiều.
Dùng tinh dầu được chế từ quả hồi xoa vào thái dương khi bị đau đầu sẽ dễ chịu hơn. Bị nghẹt mũi, sổ mũi xông bằng tinh dầu chỉ vài phút là thấy đỡ, dễ thở hơn.
Người bị cảm cúm, cảm lạnh xoa vào lòng bàn tay, bàn chân cho ấm người. Dùng tinh dầu hoặc bông hồi ngâm rượu xoa lên da bị nấm, ghẻ kháng khuẩn tốt.
Bà bầu sau khi sinh dùng các món ăn có loại quả này sẽ có nhiều sữa cho bé. Tác dụng giải độc khi bị rắn cắn hay ngộ độc thức ăn được nhiều người áp dụng hiệu quả.
Bên cạnh đó có thể chữa được cả táo bón hoặc tiểu nhiều, đái dầm ở trẻ. Nhai kỹ và nuốt phần đài của bông sẽ loại bỏ được mùi hôi trong miệng.
Người cao tuổi đau lưng có thể dùng quả bỏ hạt giã nhỏ với muối/ rượu đắp lên lưng. Làm hàng ngày sẽ thấy đỡ đau hẳn và có thể đi lại dễ dàng.
Tuy nhiên sử dụng cũng nên chú ý về liều lượng và xem có bị dị ứng hay không.
Lợi ích khi sử dụng để nấu ăn
Trong ẩm thực hoa hồi dùng để làm gì chắc chắn nhiều người thắc mắc. Trong nước dùng của bún, phở hoặc các món hầm/ ninh nhiều giờ, cà ri đều có quả hồi.
Không những tạo mùi hương đặc trưng mà dinh dưỡng cũng tăng lên đáng kể. Đây còn là nguyên liệu chính của người phương Tây trong rượu khai vị.
Đa số nhà hàng đều sử dụng đối với món đuôi bò hầm hoặc món chế biến từ dạ dày. Nó giúp vị của món ăn ấm nồng hơn, đồng thời cũng khiến chúng trở nên đẹp mắt.
Đặc biệt chè kho là món ăn đặc trưng của nhiều vùng quê Việt vô cùng đặc sắc. Món này được nấu từ đậu xanh, thêm chút đường và quả hồi là trọn vị.
Món nướng mà có thêm bột này để ướp thì tuyệt vời, kích thích cả thị giác và vị giác.
Ngoài ra dùng để khử tanh rất công hiệu, không những sạch mùi tanh mà còn thơm hơn.
Đây là nguyên liệu giúp món cánh gà om thơm ngon, ngọt và hấp dẫn hơn nhiều. Sau khi rán vàng phần cánh thì cho thêm gừng lát, quế, ớt bột, quả hồi vào chung.
Kèm một chút nước, nước tương, hạt tiêu và gia vị rồi đun lửa nhỏ. Đến khi nào thấy sệt lại thì tắt bếp và dùng được ngay, thêm chút hành lá là được.
Hoa hồi mua ở đâu
Có rất nhiều loại khác nhau như sấy khô, tươi, bột hoặc tinh dầu với giá khác nhau. Trung bình khoảng 120 đến 150 ngàn đồng/ 1kg, dạng bột thì đắt hơn.
Tinh dầu có giá 250 ngàn đồng/ 100ml, được bán ở nhiểu cửa hàng. Trong đó hoa hồi Lạng Sơn có chất lượng cao nhất và được ưa chuộng, mua nhiều nhất.
